لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت بیست و دو

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

آدم ثانی-حضرت نوح

پیشت-آوازی برای راندن گربه

در هم لولیدن-توی هم رفتن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

 

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس
برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

باب شدن-معمول و رایج شدن

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن
زیر سر داشتن-آماده شدن
روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا
دوری-ظرف غذاخوری پهن

حساب کشیدن-حساب خواستن

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

 
خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

 
تلمبار- تل انبار
دست به جیب-بخشنده-خرج کن
از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)
دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

 

 

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن
تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن
خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد
پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

چاره-درمان
چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

آبکی-بی‌ارزش-از روی بی‌علاقگی
دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

جِر خوردن-پاره شدن
آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ
 

بازرسی-بررسی و کنترل

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

ریق افتادن-ریغ افتادن

از نان خوردن افتادن-نان کسی آجر شدن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

 

پِی-دنبال

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن
اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

دول-آلت مردی به زبان کودکان

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن
دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

احتیاطی-نجس-ناپاک

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

پابوسی-زیارت

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن
به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن
استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

زهره دان-کیسه ی صفرا
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

تشت کسی از بام افتادن-رسوا شدن-آشکار شدن راز

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

خبرنگاری-کار خبرنگار

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

حظ کردن-لذت بردن

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

دو به دو-دو تا دو تا

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن
آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن
 

 

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن
دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن
خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن
دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

حرام و حرس-ریخت و پاش
آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

 

در رفتن کار از دست کسی-قافیه را باختن-اراده ی کار از دست کسی خارج شدن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن
دور-بار-دفعه-نوبت

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

 

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن
دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

 

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

پیش کردن-راندن به جلو

 

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه
ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده
چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن
چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

 

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن
دست علی به همراه-علی یارت باد

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

پشمالو-دارای موهای بسیار

چراغ الله-نگا. چراغ

پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

آکَل(آقای کربلایی)

تیار کردن-آماده کردن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

افسارگسیخته(سرکش)

دستی-به عمد-از روی تعمد

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

پروار-فربه-چاق

زهره ترک شدن-زهره آب شدن
دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر
پا سوز-عاشق شیفته
انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن
چله-چاق-چرب و چیلی

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

 
جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

الانه-همین حالا-هم اکنون

رستم در حمام-درشت اندام و پهلوان نما

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

چوروک-چین و شکن

 

افتادن توی هچل-گرفتار دردسر و ناراحتی شدن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن
دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب
خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن
تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

پا سوخت-پا بد-بد شانس

 

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

 

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

پاک-به کلی-یکسره

پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن

 

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)
پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)
بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

 
از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

زاد و رود-زاد و ولد-فرزندان

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

بَزک-آرایش-چسان فسان
ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

 

خرده قرض-بدهی اندک

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن
پینه زده-وصله کرده
بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

آمدن(آغاز به کاری کردن)

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

چینه کشی-شغل چینه کش

 

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

تب و تاب-سوز و گداز

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

دندان شکن-قاطع-محکم

افتادن بچه-سقط شدن جنین

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر
به سر دویدن- با سر رفتن
چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

آبِ سیاه-نیمه کوری

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

بلند پروازی کردن-جاه طلبی کردن-خودنمایی کردن

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن
 

رضا شدن-راضی شدن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)
آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)
خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

چک و چانه-کنایه از دهان

توان انجام کاری را داشتن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

چین چین-پر از چین

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

 

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند

دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن
خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

آکله فرنگی-سیفلیس

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)
دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

 
آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

 

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

خروس خوان-هنگام سحر
دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

جامه شور-رختشوی
الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند
 

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن
زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

 

پایین دست-طرف پایین

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

دو پا داشتن، دو پا هم قرض کردن-به چابکی گریختن

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

جاده کوبی-راه صاف کردن

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

دایی اوغلی-پسر دایی

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام
اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

چشم کردن-چشم زدن

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

تلخه-تریاک-سوخته

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

 

جا-رختخواب-بستر

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

 

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

جاگرم کردن-در جایی ماندن
چنگول زدن-پنجه زدن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی
چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

 
خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

 
اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

آجرپاره-جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره

زُل زدن-خیره نگاه کردن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن
 

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم
تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

خایه دار-با جرات-شجاع

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن
دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا
جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر