مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 75

آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد
این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

روغن داغ-روغن گداخته

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن
خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

چوق-چوب-تومان

پاتال-سالخورده-پیر

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

توپ در کردن-توپ انداختن
دیم کاری-کشاورزی دیم

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

حق شناس-سپاس گزار

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن
چِرت-حرف بی معنی و نامربوط
دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید
زیر سر داشتن-آماده شدن
پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

زبان پس قفا-نوعی گل است

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

 
توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

خودی-آشنا

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
تره بار-میوه ها و سبزی ها

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد
حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن
زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن
آیَم سایَم-گاه‌کاهی

بند آوردن-متوقف کردن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

داداشی-برادر در زبان کودکان

آبِ سیاه(نیمه کوری)

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

بابا غوری-نابینا-کور

 

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی
چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

 

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

آب آتش مزاج(می سرخ)

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن
پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

به حساب-مثلا-یعنی
دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

 

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن
دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

 

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

پشت رو-وارونه

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

دار کشیدن-دار زدن

بد قلق-بد عادت-بد ادا
دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

پس رفتن-عقب رفتن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

برو برگرد-چون و چرا

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

 

 
روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن
حلال واری-نگا. خلال وار

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

بده اون دستت-آی زکی !

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

 

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

پشه کوره-پشه ی ریز

ته ریش-ریش اندک
آبدار-سخت-شدید-سنگین
ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

دم و دستگاه-ثروت-بیا و برو-تجمل-مکنت و دارایی

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند
 

دریافت-گرفتن-ادراک

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

 

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل
آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

دور از شما ب-لانسبت

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته
زبر-خشن-غیر لطیف

به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

پُر توپ-خشمگین

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)
تُف به دهن-حیرت زده
خرج برداشتن-پول لازم داشتن
آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

چل زن-زن کوتاه قد

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

افسارگسیخته-سرکش
خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن
چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
حمله-بیماری غش-صرع

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود
رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

 

 

ته نشین-رسوب کرده

 

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

 

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف
دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

بازرسی-بررسی و کنترل

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

چنگولک-سست و ضعیف

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

چغل خوری-سخن چینی

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

 

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

 
چاسان فاسان-آرایش-بزک

 

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

بامب-توسری

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

این خاکدان-دنیا

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

چول کردن-شرمنده کردن

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم
باربند-جای نهادن و بستن بار

 

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

پیسی-بد رفتاری-آزار

بابا غوری-نابینا-کور
دوری-ظرف غذاخوری پهن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود
در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

 

دوندگی-سعی و کوشش

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن
زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

پُرتابل-قابل حمل

جاشو-باربر

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

 

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

پیاله فروشی-میخانه

خروار-کنایه از مقدار زیاد
در نتیجه-سرانجام-عاقبت

بالا آوردن-استفراغ کردن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

پِشک-نرمی و پرده های بینی

 

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

زاق-چشم زاغ چشم

(به زبان کودکان) زخم شدن

 

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

چُل کلید-جام درویشان

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

خوش رو-زیبا-خندان

 

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

درگاهی-آستانه

بخت-شانس-اقبال-شوهر

 

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

 
دود-دخانیات-مواد مخدر

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

 

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

با دست و پا-آدم زرنگ

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

تخت پایی-صاف بودن کف پا

دهن دره-خمیازه

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

بی رگ-بی غیرت-بی حس
چین و چوروک-چین و شکن

حاجیت-بنده

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی

 

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

جفنگیات-سخنان یاوه

 

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

دست علی به همراه-علی یارت باد
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

د ِ-زود باش!

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی
پا به فرار گذاشتن-گریختن

خواب و خوراک-خورد و خواب

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

 

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

حواس پرت-پریشان حواس-فراموش کار

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

آب آتش زده-اشک

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

 

بیرون رفتن-به توالت رفتن
جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش

 

با دست و پا-آدم زرنگ

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

زبان در قفا-زبان پس قفا

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

بَرج-خرج های خارج از خانه

چرچری کردن-خوردن و عیش کردن

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

آب تاختن(پیشاب کردن)

شعله‌ی آتش

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

ارواح شکمت(ارواح بابات)

چرکو-آدم کثیف

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

خش و خش-نگا. خش خش

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

 

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون