کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت نهم

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

 

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

توپ و تشر-تهدید-هارت و پورت-داد و فریاد

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

خُردینه-بچه ی خردسال

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

خرجی-پول لازم برای گذران روز

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

دلچسب-دلپذیر-مقبول

دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

تشت کسی از بام افتادن-رسوا شدن-آشکار شدن راز

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

ازرق-چشم زاغ

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان
دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

داداشی-برادر در زبان کودکان
دوا قرمز-پرمنگنات
به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

خیار چنبر-نوعی خیار

حجله خانه-اتاق شب زفاف

انداختنی(جنس نامرغوب)

 

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

 
ریز-خرد-کوچک

اشک تمساح-گریه ی دروغین

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

زبر-خشن-غیر لطیف

پیچ دادن-چیزی را پیچاندن-به گردش در آوردن

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

 

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه

 

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

 

چِل-خل و دیوانه

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

بیسار-فلان

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد
 

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن
به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن
راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

دندان شکن-قاطع-محکم

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

 

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده
 

 

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد
دام پزشک-پزشک حیوانات

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی
خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن
جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن
آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

 

 

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

خِرخِره-حلق-حلقوم

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

بنده منزل-خانه ی من

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش
از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)
بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم
دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است
چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

چاسان فاسان-آرایش-بزک

 

انگشت در سوراخ مار کردن(دانسته خود را هلاک کردن)

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است
از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

ترش ابرو-عبوس
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

جملگی-تمامن-سراسر

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

بُل گرفتن-چیز مفت به چنگ آوردن-از فرصتی استفاده کردن-بهانه ای بدست آوردن

چیلک دان-چینه دان

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن
آب و خاک(میهن، دیار)
اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)
بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

چال افتادن-گود شدن

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

چنگ انداختن-چنگ زدن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

دماغ چاقی-احوال پرسی

بخت-شانس-اقبال-شوهر

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

 

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

 
تپلی-گرد و چاق

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

چهل منار-تخت جمشید
 

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

داریه زدن-نواختن داریه-دایره زدن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)
زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

خرج راه-هزینه ی سفر

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
 

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز
ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن
دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

به بیراهه زدن-از بیراهه رفتن-از جاده ی اصلی منحرف شدن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن
خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

خبرنگاری-کار خبرنگار

زیاده روی-افراط-اسراف

برده خورده-ملاحظه-پروا

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

پخش-پراکنده

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

پوست پیازی-نازک و بی دوام

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

پینکی رفتن-چرت زدن

چماق-چوبدست-گرز
از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند
خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

 

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

آتشی(تندخو، زودخشم)

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

چشم و همچشمی-رقابت

خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

اجابت کردن معده-قضای حاجت
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

 

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن
تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

 

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

زمین گذاشتن سر-مردن

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

دُم کلفت-پول دار-مقتدر
در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

 

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

چیل-آدم بد بیار

خدا به رد-در پناه خدا

 

پر بدک-خیلی بد

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

آکَل-آقای کربلایی

چراغان کردن-جشن گرفتن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

خرده خرجی-خرج های اندک

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

راسته چینی-چیدن ساده و آسان

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

 
جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

 

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

خوش پوش-شیک پوش-آن که همواره لباس تمیز و برازنده می پوشد

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

دود چراغ-کشیدن شیره

 

روان کردن-از بر کردن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

پشت-نسل-فرزندان

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن
خاص و خرجی-ممتاز و معمولی
چرک-کثیف

 
خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

 

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

پشمالو-دارای موهای بسیار
حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

 

ادرار کوچک-شاش

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

 

 
خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

آبِ کبود-آسمان

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

 

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

جوراجور-دارای انواع گوناگون

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

دست و پا کردن-فراهم آوردن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن
زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

پابوسی-زیارت

بادپا-تند رو-تیز تک

آبِ دندان-حریف ساده

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

راپرت-گزارش-خبر

تردستی-مهارت-شعبده بازی

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

 

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

زَوال-مست مست-لول

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

زیر سایه ی کسی بودن-در پناه کسی بودن-از پشتیبانی کسی برخوردار بودن

دو به دو-دو تا دو تا

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

خرخاری-همدیگر را خاراندن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

دامنگیر کسی بودن-کسی را گرفتار کردن

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

درز را آب دادن-از راه به در شدن

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

چیلک دان-چینه دان

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

 
 

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

چوروک خوردن-چین برداشتن

پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن
آستین از دهان برداشتن(خندیدن)
آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش
چل ستون-شبستان مسجد

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

زهره کردن-بسیار ترساندن

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

 

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

دو جین-دوازده تا

 

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد
تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت
تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن
زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

بی پرده-رک و صریح-آشکار

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

فال بد زدن

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)
آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

این خاکدان-دنیا

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن
پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

ریپ آمدن-فخر فروختن-به دروغ بر خود بالیدن

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه
 

بی سیرت-بی آبرو

 

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید