بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 17

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

تیپا خوردن-رانده شدن

 

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
توان انجام کاری را داشتن
چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن
دسته دیزی-قوم و خویش دور

تت و پت-لکنت زبان
داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

 

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

حرص خوردن-عصبانی شدن

بر ملا شدن-آشکار گشتن

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

 

 

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

حُقه-زرنگ و ناقلا

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)
 

زَوال-مست مست-لول

پیاله فروش-میخانه چی

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

دختر خوانده-نادختری-دختری که به فرزندی پذیرفته شده است

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

بی سیرت-بی آبرو

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

احوال گرفتن-جویای حال شدن

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

چشمه-نوع-قسم

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

پات-بی آبرو-بی تربیت

دست کسی در کار بودن-شرکت داشتن در کاری

خواب و خوراک-خورد و خواب
چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن
چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

 

 

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه
راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن
به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن
الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

پُف-فوت-ورم-آماس

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

 
تخته زدن-پنبه زدن

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

تخم نابسمل لا-حرام زاده

از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

جامغولک-حقه-حیله

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف
برآورد-تخمین

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

زور شنیدن-نحمل جور و ظلم کردن

ریپ آمدن-فخر فروختن-به دروغ بر خود بالیدن

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

 

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

 
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

ازرق(چشم زاغ)

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن
ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن
تنبل خان-تن پرور
حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی
آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن
زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن
اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)
زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

 

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

 

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

 

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

ته ریش-ریش اندک

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

زرت و زورت-زرت و پرت

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

تته پته-لکنت زبان

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

 

دزدی گرگی-دله دزدی

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

رم دادن-رماندن-فراری دادن

جُربزه-قدرت-توانایی
اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

 

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

 

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

 

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب
آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

حجله خانه-اتاق شب زفاف

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

 

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن
بنا بودن-قرار بودن
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن
دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

زبانی-شفاهی

چای کار-کشت کننده ی چای

ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

در هم لولیدن-توی هم رفتن
چغل خور-سخن چین
آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی
 

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده
بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

 
دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

دار کشیدن-دار زدن
حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

تک پران-زن نانجیب

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن
پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

زبان تر کردن-سخن گفتن
از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

جزوه-کتابچه-دفترچه

پا نوشت-زیر نویس-آن چه که در پایین صفحه می نویسند

درآوردن شکلک-ادا در آوردن

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده

ته بر کردن-از ته بریدن

البرز-بلندقامت-دلیر

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

 

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

 

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

دماغ چاقی-احوال پرسی

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا
دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین
چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن
خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن
این خاکدان-دنیا

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود
چینی بند زن-کسی که تکه های شکسته ی ظزوف را به هم می چسباند

تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید
خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

ژوری-هیئت داوران

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

 

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

چارچار زدن-بی حیایی کردن

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

 
باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

 
دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

 

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد
زبان در قفا-زبان پس قفا

 

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن
دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

دُم کله پز را گرفتن-رفتن کسی بی سر و پا و آمدن کسی بی سر و پاتر به جای او

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

 

 

 

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

خاکی-فروتن و متواضع

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج
بی سیرت-بی آبرو

پامال شدن-از بین رفتن
چراغانی کردن-جشن گرفتن
 

دوندگی-سعی و کوشش

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

چرکوندی-لکه دار کثیف

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

دست کم-حداقل

دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن
از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

چپ-لوچ-مخالف حکومت

اجباری(خدمت سربازی)

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

توالت رفتن-به دستشویی رفتن
اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن
آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

 

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن
تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب
البرز-بلندقامت-دلیر

آبی از کسی گرم نشدن-بهره‌ای از کسی نبردن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

از ته دل-از سر صدق و صفا

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)
حرص و جوش-عصبانیت

 

اجباری(خدمت سربازی)
رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند
حبه کردن-دانه دانه کردن

 
حیوون-نگا. حیوان

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن
خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

برخورد-بهم خوردن-تصادف

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن
راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد
جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن
رگ ترکی-تعصب نژادی
الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

خال-نقطه ی سیاه-لکه

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

خیس کردن-ادرار کردن به خود

پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

 
تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

 

 

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

پا بَد-بد قدم

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن
حمامی-گرمابه دار

 

زهرمار خان-ترش رو-اخمو
خوش قواره-خوش اندازه-متناسب
حاجیت-بنده
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

زبر-خشن-غیر لطیف
ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
خانم آوردن-پا اندازی کردن
دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین