فهرست فرهنگ لغت خودمونی فارسی قسمت ششم

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

چک و چانه-کنایه از دهان
خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
چار نعل-به سرعت-به تاخت
خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

چشم شور-آن که چشم زخم زند

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن
پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

بیرون رفتن-به توالت رفتن

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

 

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

 

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

 

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

خواربار-ارزاق-خوراک
چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

 

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

 

ابوقراضه(ابوطیاره)

چغندر پخته-لبو

دهنه سرخود-بی بند و بار
در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن

 

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

 
خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

روان کردن-از بر کردن
تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)
دزدی گرگی-دله دزدی

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)
بدک-نه چندان بد

زُل-خیره

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن
حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

 

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

 
از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

 
 

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

دستشویی-توالت-مستراح

بچه ی-اهل ِ

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم
رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

جگر-عزیز-عزیز دلم
باریک-دقیق-حساس

زیر شلواری-زیر جامه

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

 

اطفال باغ-گل‌های تازه

زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)
در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

برو برگرد-چون و چرا

 

خدا داده-دیم کاری

 

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

دلداری دادن-تسلی دادن

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

رنگ به رنگ شدن-از خجالت یا خشم سرخ و زرد و سفید شدن

 
بی چیز-تهی دست-فقیر
 

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

ذلیل مرده-ذلیل شده

جِر-اوقات تلخی-لج

پینکی رفتن-چرت زدن

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن
تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

پَک و پوزه-ریخت و قیافه-شکل ظاهر

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی
آب آتش مزاج(می سرخ)

 

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

حال و احوال-وضعیت-کیفیت
جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری
زبانی-شفاهی

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

دل و دماغ-دل و حوصله

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

 

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
آفتابِ پس دیوار-شامگاه

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

 

چشم انداختن-نگاه کردن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن
جفنگیات-سخنان یاوه

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟
آب نخوردن-درنگ نکردن
دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

 

 

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

 

 

احدالناس-کسی-فردی

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

داوطلب-خواستار-نامزد

تاریخچه-تاریخ مختصر

آشغالی-سپور

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی
خانوار-مجموع اعضای یک خانواده
خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

 

 

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده
دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

خصوصی-مقابل عمومی

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

پیش رس-زود رس

دُوال پا-آدم سمج
درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض
ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

 

چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

 

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

 

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

بالینی-کلینیکی

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)
چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده
زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن
آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

آل آروادی(زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار)

جاگرم کردن-در جایی ماندن

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

آی زرشک-آی زکی

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

 
چرب دست-ماهر-زبر دست
بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن

 

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

اهل دود-سیگاری

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن
چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

پشه زدن-نیش زدن پشه

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

زهره آب شدن-سخت وحشت کردن-از وحشت به حال مرگ افتادن

 

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

ژوکر-آدم همه فن حریف

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

خدا به دور-پناه بر خدا

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن
پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

جفتک زن-لگد زن

 

 

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

چروک انداختن-چین انداختن