برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 60

انگشت‌شمار-کم-معدود

جیم الف جا-آدم ریزه میزه
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

پیشنهاد-طرح

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن
خوش قواره-خوش اندازه-متناسب
دوا قرمز-پرمنگنات

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

دَم نقد-آماده-حاضر

زیر آبی-زیرآبکی

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

اجابت کردن معده-قضای حاجت

 

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

اهل دود(سیگاری)

 

 

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

دل کسی تاقچه نداشتن-بی نهایت رک و صریح بودن
دلِی دلِی-حاشا-انکار

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)
اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

چُغُل-سخن چین

 

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

پیاله فروشی-میخانه

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن

باریک اندام-لاغر و ظریف
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

زاق-چشم زاغ چشم

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد
خوراک-مصرف یک دوره ی معین

چلچل-خال خالی-ابلق

آبِ کبود(آسمان)

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

بامبه-توسری

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

تاکسی سرویس-نوعی تاکسی که در مسیر ویژه ای رفت و آمد می کند

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو
داوطلب-خواستار-نامزد
خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

 

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

 
بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

بفرما زدن-تعارف کردن

خیره-بی شرم-پر رو

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار
رتوش-دستکاری و آرایش عکس

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

 

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن
احتیاطی(نجس، ناپاک)

 

 
باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

زیر دُم سُست-زن منحرف

بازار کوفه- بازار شام

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت
پشت-نسل-فرزندان

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

انداختنی-جنس نامرغوب

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

توان هماوردی با کسی را داشتن

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

 

 

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

دق مرگ-دق کش
زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید
آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن
راست راست-آشکار و علنی-بی پروا
چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

 

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

حلق آویز-به دار کشیده

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن
دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی
اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم
زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن
جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

دق کردن-از غصه مردن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

چرکوندی-لکه دار کثیف

دل و دماغ-دل و حوصله

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

آفتاب به آفتاب(هر روز)

دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

بی جا-نامناسب-بی مورد

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

 

تشریف داشتن-حضور داشتن

برات شدن به دل کسی-گواهی درونی پیدا کردن-گواهی دادن دل
جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

حلق آویز-به دار کشیده

خش و خش-نگا. خش خش

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز
پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

چپری آمدن-زود آمدن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

پات-بی آبرو-بی تربیت
دور از جناب ب-لانسبت

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن
توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن
از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

پوست پلنگ پوشیدن-سخت به دشمنی برخاستن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ
انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

 

 

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

 

خوره-جذام-آکله

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

 

جن زده-دیوانه
خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
پس پسکی-حالت کسی که رو به عقب گام برمی دارد
چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

 

 
دست فروشی-شغل دست فروش

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

 

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو
حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود
آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

روی حرف کسی حرف نزدن-با حرف کسی مخالفت نکردن

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

 

بیسار-فلان

جگر گوشه-فرزند

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن
 

چشم دراندن-دقت زیاد کردن

جا افتادن-سر جای خود آمدن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

 

چو-شایعه

 

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

جیم الف جا-آدم ریزه میزه
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

اسکلت‌بندی-طرح‌ریزی-زیرسازی

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

آتشخوار-ظالم-حرام‌خوار
بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

 

بند آمدن-متوقف شدن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن
درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

 

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

 

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

خریت-نادانی-حماقت

چشمداشت-توقع-انتظار

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

 

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع
به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

چَرچَر-اسباب عیش و عشرت
چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

بی فک و فامیل-بی کس و کار

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

 

خرده کاری-کار جزیی

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده
آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

 

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن
 

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

 

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

پاکاری-شغل پاکار

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

خاکروبه-زباله-آشغال

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

 

 

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

حواس پرت-پریشان حواس-فراموش کار

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

 

خورده برده-ملاخظه و پروا

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

خِفت-نوعی گره

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

تخته زدن-پنبه زدن

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم
به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز
به پیسی افتادن-دار و ندار خود را از دست دادن-فقیر و بیچاره شدن

حمله ور شدن-یورش بردن

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

 
جیش-ادرار در زبان کودکان

رُک زده-زل زده-خیره شده