کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت خودمونی فارسی قسمت پانزدهم

چال افتادن-گود شدن

خنگ خدا-نادان و کودن

دسته پل-الک دولک

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

 

رشوه گیر-رشوه خوار

جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن
روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

 

 

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

بخار-توانایی-شایستگی

 

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

خرکچی-چارپادار

روی سر گذاشتن و حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را در حق کسی نشان دادن
دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

 

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول
بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

پیشنهاد-طرح
زود رنج-نازک دل-حساس

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

دال-خمیده-کج

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

 

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

خشخاشی-نان خشخاش زده

پابوسی-زیارت

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

آوار شدن سر کسی-بی‌خبر نزد کسی در آمدن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب
خارج از محدوده-بیرون از شهر که شامل خدمات شهرداری نمی شود

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

افتاده(فروتن، متواضع)

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت
تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد
جوغ-جوی آب
پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن
تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

 
حاجیت-بنده

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

 
خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

پنج تن آل عبا- پنج تن

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

اسکلت‌بندی(طرح‌ریزی، زیرسازی)

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

 
خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

حاضر به یراق-حاضر و آماده

 

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

حرف گوش کن-حرف شنو

 

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

دست به دست مالیدن-تردید نشان دادن-هیچ کاری نکردن
خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی
آفتاب‌نشین(بیکاره و تنبل)

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
زیرش زدن-زیر چیزی زدن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

چل مرد-مرد کوتاه قد

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

 

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا
آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن
پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن

 

پاشیر-گودال پای شیر آب

 

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

 

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

حتم داشتن یق-ین داشتن

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز
به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن
بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند
تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

خداپسندانه-مورد پسند خدا

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال
چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

بَر و بیابان-دشت و صحرا

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن
بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
پا به پا شدن-تردید داشتن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

 

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار
خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

آی زرشک-آی زکی

چپو شدن-غارت شدن

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

 

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن
تن خود را چرب کردن-برای دردسری آماده شدن-پیه چیزی را به تن مالیدن

 

دمرو-کسی که دمر خوابیده

 

 
خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن
بنا-قرار

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

 

 

چموش-سرکش-یکدنده

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)
تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن
دل قرصی-اطمینان

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
پشت چشم سنگین شدن-چیره شدن خواب

 

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

خدا کند-ای کاش

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

 

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

رقاصی کردن-کارهای ناشایست و سبک کردن
آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)
خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر
جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

زیر سر داشتن-آماده شدن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

ار زبان کسی-از قول کسی

بُراق-خشمگین-عصبانی

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)
الحق-به‌راستی-حقیقتن

دق دلی-دق دل

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

بد اخم-عبوس و ترشرو

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

خیس شدن-تر شدن

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن
خیس آب شدن-سر تا پا تر شدن

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند
پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن
چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق
خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن
تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار
آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

 

خشخاشی-نان خشخاش زده

دُم ِ هم کردن-مطابق یکدیگر کردن-دو کناره ی چیزی را بر هم نهادن

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

 

از این رو به آن رو شدن-یکسره دگرگون شدن-به‌کلی تغییر کردن
خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

بسیار دلواپس و نگران بودن

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

 
انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

 
از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

باریک اندام-لاغر و ظریف

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی
دام پزشک-پزشک حیوانات

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

 
زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

حیوانی-نگا. حیوانکی

حرف-سخن-گفتار-کلام

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

پت پتی-موتور سیکلت

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

حق التدریس-مزد آموزگار

در به دری-بی خانمانی-آوارگی
دندان شکن-قاطع-محکم

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب
خرناس-نگا. خُرخُر

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

خورده برده-ملاخظه و پروا

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

توی آش کسی آب سرد ریختن-عیش کسی را کور کردن-بساط کسی را به هم زدن

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

پر و پاچه-پا-پاچه

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

رنگ شدن-گول خوردن

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

 

 

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن
زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند
رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن
تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

 
دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر
چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

پر مدعا- پر ادعا

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

 

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن
تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن
خیز-ورم-آماس

 

دوخت و دوز-خیاطی

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

چین خوردن-چروک شدن

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

 

بی اشتها-بی میل به غذا

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

 

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن
 

 

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

افسارگسیخته-سرکش

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

پاتال-سالخورده-پیر
تت و پت-لکنت زبان
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

زود رنج-نازک دل-حساس

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن
درگاهی-آستانه

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

 

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن
جاکن شدن-به حرکت در آمدن
جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن
ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

دماغ چاقی-احوال پرسی

 

 

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان
دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن